Helal ve haram kılıcı delil veya sebebin birlikte bulunduğu, birinin helalliğe, diğerinin haramlığa delalet ettiği ve bu delillerin kuvvet açısından birini diğerine tercih etmenin mümkün olmadığı durumlarda, haramlık yönü tercih edilerek meselenin haram olduğuna hükmetmek gerekmektedir. İslami açıdan bir şeyin aynı anda hem haram hem de helal olması mümkün değildir, çünkü helal ve haram birbirinin zıddı olan iki şer’i hükümdür ve aynı anda bir mahalde bulunamazlar. Bu nedenle, bir şeyde hem helal hem de haramlık yönü olduğunun düşünülmesi, hakikatte değil, şahsın zahiri nazarında vuku bulan bir durumdur. Fakihler, diğer delilleri değerlendirirken, ihtiyat ilkesine dayanarak haramlık yönünü tercih ederler. Bu kaide, “Zararların engellenmesi, faydaların elde edilmesinden daha önceliklidir” prensibine dayanır (Suyûtî, el-Eşbâh ve’n-nezâir, 1/87).

Hz. Peygamber’in Adiy b. Hâtim’e söylediği şu sözler de bu kaidenin delilidir: “Şayet köpeğini avın üzerine saldın ve besmele de çektiysen, köpeğin yakalayıp öldürdüğü avı ye. Şayet köpeğin avdan yediyse, ondan yeme. Çünkü bu durumda köpek avı kendisi için tutmuştur. Şayet köpeğin, Allah’ın ismi zikredilmeden gönderilmiş köpeklerle karışır ve hep birlikte bir av yakalayıp öldürürlerse, bu avdan yeme. Çünkü sen bu köpeklerden hangisinin avı öldürdüğünü bilemezsin. Aynı şekilde, okunla bir av vurur ve bu avı bir veya iki gün sonra bulursan ve üzerinde senin okundan başka bir yara yoksa ondan ye. Şayet av bir suya düştüyse, ondan yeme” (Buharî, “Zebâih”, 8; Müslim, “Sayd”, 7). Bu hadis-i şerifte Allah Resûlü’nün, besmele çekilerek gönderilmiş köpeklerle besmele çekilmeden gönderilmiş köpeklerin beraber tuttuğu veya vurulduktan sonra suya düşen bir avın yenilmemesini emretmesinin sebebi, bu av hayvanlarının ölüm sebebinin kesin olarak helal yollardan gerçekleştiğinin bilinmemesidir. Helal ve haram her iki ihtimalin de bulunduğu bu gibi durumlarda Allah Resûlü’nün haramlık yönünü tercih etmesi, şüpheli şeylerden kaçınma ve ihtiyatı esas alma ilkelerinin önemini vurgulamaktadır.

Kategori:

Etiketler:

,